Yetkinlik Envanteri Nedir? Yetkinlik Envanter Testi Örnekleri 

Yetkinlik bireyin sahip olduğu potansiyeli göstermek amacıyla yapmış olduğu kendisine has eylemidir. Örneğin, bir yetkinliğine sahip bireyin eylemleri ne kadarı gözlemlenebiliyor? Birey sahip olduğu etkinliği hayatın içinde kullanabiliyor mu? Bu soruların cevapları olumlu yönde olmalıdır.

Temel/Genel Yetkinlik

Bu yetkinlik modelinde sahip olunan yetkinlikler çalışanların tamamında aranılan yetkinliklerdir.

Fonksiyonel Yetkinlik

Bölüm bazlı daha dar alanda beklenen yetkinlik modelidir. Örneğin; yazılım, satış, muhasebeye göre bölümlere özel yetkinliklerdir.

Rol Yetkinlik

Farklı alanlardan farklı yetkinliklere sahip kişileri bir araya getiren bu model, birey hangi bölümde olursa olsun, belirli bir kademedeki her kişiye uygulanır

İş Yetkinlik 

İçlerinde en dar kapsamlı olan yetkinlik modelidir. Genellikle tek tip iş yapan işletmelerde kullanılır.

İşe alımlarda bu yetkinlik türlerinin belirlenmesi amacıyla testler yapılır.

1. Başarı yetkinliklerinde; başarı motivasyonu, geliştirme çabası, kalite ve düzen kaygısı yer alır.
2. Yardım ve hizmet yetkinliklerinde; empati ve müşteri odaklılık gibi yetkinlikler yer alır.
3. Etki yetkinliklerinde bireyin etki ve tesir yetkinliği, örgütsel duyarlılık ve ilişki kurma yetkinliği yer alır.
4. Yönetsel yetkinliklerde; başkalarını geliştirme, direktif verme, takım çalışması ve takım içinde işbirliği ve takım liderliği gibi yetkinlikler yer alır.
5. Uygun düşünme ve problem çözme yetkinliklerinde; analitik düşünme, kavramsal düşünme, teknik uzmanlık ve bilgilenme çabası yetkinlikleri yer alır.
6. Kişisel etkinlik yetkinliklerinde, kontrollülük, özgüven, işyerine bağlılık ve esneklik yer alır.

Yetkinlik envanter testi; yetkinlikleri ve iş amaçlarını gerçekleştirmede kullanılan ölçülebilir iş alışkanlıklarının ve kişisel becerilerin tamamıdır.

Yetkinlik envanteri bireylerin sahip olduğu yetkinliklerinin seviyesini belirlemek için kullanılır. Yetkinlik envanterinin; işe alımlarda, terfilerde, ücret yönetiminde ve bölüm değişikliklerinde kullanılması doğru karar vermeyi olumlu yönde etkiler.

Yetkinlik envanteri ile kişilik envanterini karıştırmamak gerekir çünkü ikisi arasında belirgin farklar vardır.

Kişilik envanteri, bireylerin uzun vadede tutarlılık gösteren özelliklerini değerlendirir. Ayrıca, yetkinliklerin temelinde yatan bireysel özelliklerin değerlendirilmesini sağlayan bir testtir.

Yetkinlik envanterindeyse bireyin pozisyonla alakalı sahip olduğu yetkinliklerin değerlendirilmesini sağlayan bir testtir. Yetkinliğin gerektirdiği davranışları değerlendirir. Kişilik envanterine göre birey, iş performansını değerlendirmede daha açıklayıcıdır.

Peki, yetkinlik envanterinin insan kaynakları süreçlerinde yeri nedir? 

Aday Seçme ve Yerleştirme

İşin gerektirdiği özelliklere göre yetkinlikler belirlenip aday işe yerleştirilir. Burada seçim yaparken bazı seçim kriterleri devreye girmektedir; Bunları etki, kalite ve düzen kaygısı, teknik uzmanlık, başarı ve motivasyon olarak dörde ayırabiliriz. 

Sonuç olarak yetkinlik bazlı işe alım; uygun kişiyi uygun pozisyona yerleştirmek için personelin sahip olduğu niteliklerle, pozisyonun gerektirdiği özelliklerin karşılaştırılmasından çıkan sonuçlarla doğru seçim yapmamızı sağlar.

Performans Değerlendirme Sistemi

Yetkinlik bazlı performans kullanılabilir. Çalışanlar, ulaşmak istedikleri en iyi performansa erişebilmek için iş süreçleri hakkında kendilerini geliştirmeye çalışır. Yetkinlikler, çalışanların gelişimini ölçme ve değerlendirmenin yanı sıra, benimsenen değerlere ve hedeflere uygun sistem gelişiminde de etkilidir.

Yetkinlik Bazlı Ücret Sistemleri

Sahip olunan becerilere göre farklı bir ücretlendirme yapılabilir. Yetkinlik bazlı ücretlendirme de aşamalar sırasıyla, çıraklık olarak başlar ve görevi üstlenme, kılavuzluk, liderlik ve stratejik olarak devam eder.

Ayrıca yetkinlik envanteri, eğitim yönetimi, terfi gibi süreçlerde de sıkça kullanılır.

Yetkinlik Testleri Örnekleri 

İşe alımlarda daha sık kullanılan, mülakatlar ve referanslar, psikometrik testler geleneksel seçme yöntemleri olarak değerlendirilir.

Bunun yanı sıra Biyografik verilere dayalı yöntemler, iş örneklem testleri (work sample tests), değerlendirme merkezleri (assaesmentcenters) ise modern seçim teknikleri kapsamında yer alır.

Değerlendirme merkezinde adaylar, görüşme, yazılı test, grup simülasyonu gibi uygulamalardan geçerler. Değerlendirme merkezlerinin amacı, adayın yetkinliklerini birden fazla kritere dayanarak ölçmektir. 

Değerlendirme merkezlerinde, uygulanan teknikler aşağıdaki gibidir;

Vaka Çalışmaları

Bir sorun çerçevesinde, katılımcının verileri analiz etmesi, yorumlaması, çözümlemesi ve sorun çözümüyle nasıl bir yol izleneceği belirlenmeye çalışılır.

Tasarım Oyunları

Katılımcıya bir talimat eşliğinde, görev ve kullanabileceği malzemeler verilir. Bunları anlamlandırması ve süreci tamamlaması beklenir.

Rol Oyunları

Katılımcılara, belli görev ve rol verilerek, canlandırma yapmaları beklenir.

Sunum

Adayların analizlerini, yorumlarını ve çözümlerini değerlendiricilere aktarması şeklinde gerçekleşir.

Bekleyen İşler (in-basket)

Katılımcıya birçok acil, önemli, önemsiz yazışma verilerek, kısıtlı bir zamanda iş planı yapması istenilerek zaman yönetimi ve stres altında nasıl tavır aldığı belirlenmeye çalışılır.

Görüşme

Katılımcıya, değerlendirme merkezinin amacına göre, yetkinlik bazlı yapılandırılmış görüşme yapılır.