Tescilsiz Tasarımın Korunması
Bu blog yazımızın konusu tasarımın kümülatif koruma ilkesi altında marka olarak korunmasına yönelik bilgilendirme niteliğindedir.
Bunun için öncelikle markanın Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında ne olduğunu açıklamamız faydalı olacaktır.
Marka, “bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mallarından veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlaması ve marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla kişi adları dâhil sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her türlü işarettir.”
İşaretin sahip olması gereken iki temel kriter vardır;
- Ayırt edici olması
- Sicilde gösterilebilir olması
İşletmesel köken gösteren ve malların/hizmetlerin ayırt edilmesini sağlayan her türlü işaret marka olarak kabul görmektedir. İşaretin marka olarak korunabilmesi için sahip olması gereken temel kriterler ayırt edici olması ve sicilde gösterilebilir olmasıdır.
Teşebbüsün mal ve hizmetlerini diğer teşebbüslerin mal ve hizmetlerinden ayıran işaretler zaman zaman içerisinde tasarım barındırır. Örnek verecek olursak; sözcükten oluşan markada kullanılan harfler tipografi karakteri, renklerden oluşan marka desen, malların ya da ambajların biçiminden oluşan markalar ise üç boyutlu ürün tasarımı olarak tescil edilirse aynı zamanda tasarım hukuku ile de korunabilir.
Geleneksel markaların çoğu yansıda da görüldüğü üzere tasarımda ürün olarak belirtilen objelerle eşleşmektedir.
Ülkemizde tescil ile korunmayan tat, koku markaları dışında kalan marka türlerinin görünümleri yeni ve ayırt edici niteliğe sahip olmak koşulu ile tasarım tesciline konu olabilir.
- Kelime/sözcük, sloganlar, harfler, sayılar, renkler, sesler,
- İki boyutlu şekil(Figüratif çizim, desen çizimi, konum çizimi, vb.)
- Üç boyutlu şekil
Kelimelerde, sloganlarda, harfler, sayılar da kullanılan tipografi karakterleri, renkler, seslerin nota dizilimi, iki boyutlu şekil markalarını oluşturan figüratif çizim, desen, konum çizimi, üç boyutlu şekiller tasarım korumasından da şartları uygunsa yararlanabilir.
Yazılı ibareler sadece marka korumasından yararlanabilir. Ancak yazıda kullanılan harflerin fontları yeni ve ayırt edici ise «tipografik karakter» ürün başlığı altında tasarım tesciline de konu olabilir.
Ayırt edici niteliğe sahip resim veya çizimden oluşan markalar «logo, arma, desen» ürün başlığı altında tasarım korumasından faydalanabilir.
En çok kullanılan marka türü olan kelimeler veya sloganlar ifade ettikleri kavramlar bakımından Sınai Mülkiyet Kanununun 61. Maddesinin 6 fıkrası gereği tasarım hukuku ile koruma görmemektedir. Bir başka deyişle görsel anlatım marka unsuru içermesi, tasarım hakkı sahibine marka hakkı sağlamamaktadır.
Desen tasarımı 32-00 sınıfında tasarım tesciline konu olur. Marka tescilinde marka örneği ile markanın üzerinde kullanılacağı mal arasında sıkı bir ilişki vardır. Bu sebeple marka tesciline konu edilecek işaretler (sözcükler, şekiller, vb.) marka mevzuatı bakımından dikkatlice incelenmelidir.
Renk kombinasyonları şartları uygunsa marka ve tasarım olarak iki sınai mülkiyet hakkına konu olabilir. Renk kombinasyonunun tasarım olarak korunabilmesi için kombinasyon sonucu ortaya çıkan görünümün başvuru tarihi itibariyle yeni ve ayırt edici niteliğe sahip olması gerekmektedir. Örneğin, kırmızı ve beyaz renklerden oluşan bir görsel, marka mevzuatına göre geçerli bir marka örneği kabul edilebilirken tasarım hukuku yönünden yeni olma özelliğine sahip olmadığı için tescil ile korunamayacaktır.
Üç boyutlu şeklin marka olarak korunabilmesi için;
- Malın veya hizmetin kaynağını göstermesi bakımından ayırt edici olması,
- Malın özgün doğal yapısının şekli olmaması,
- Tekniğin uygulanması için zorunlu biçimi içermemesi,
- Mala asli değerini veren şekli içermemesi ve
- Sicilde gösterilebilir olması gerekmektedir.
Çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen ayırt edici niteliği haiz bulunan üç boyutlu şekiller/tasarımlar; malın özgün doğal hali veya tekniğin uygulanabilmesi için zorunlu biçim değilse marka olarak tescil edilebilir niteliktedir.
Marka kılavuzuna göre; tescili talep edilen mal ve hizmetlerle herhangi bir ilişkisi bulunmayan bu mal ve hizmetler için doğrudan tanımlayıcı nitelikte olmayan şekiller kural olarak ayırt edici niteliktedir.
Üç boyutlu şeklin tasarım olarak korunabilmesi için başvuru tarihinden önce kamuya sunulan üçüncü kişi tasarımlarından görünüm olarak farklı olması yeterli iken marka olarak korunabilmesi için şeklin malın üreticisi hakkında bilgi vermesi, kaynak göstermesi gerekir.
2021 yılına ait marka kılavuzunda pozisyon markaları için; « işaretin özel bir şekilde ürünün üzerine yerleştirilmesi veya eklenmesiyle oluşturulan markalardır.» şeklinde tanımlama yapılmıştır. Pozisyon markası sektördeki normal kullanım, olası görünüm ve tasarım biçimlerinden dikkat çekici ölçüde farklılaşmalıdır. Markanın ürün üzerinde konumlandırılması sıra dışı bir pratik olarak kabul edilebilmelidir.
Pozisyon markasının amacı işaret ile beraber işaretin ürün üzerinde yer aldığı pozisyonun veya konumun korunmasıdır. Zira bu tarz markalarda, işaretin şeklinin ve konumunun ticari kaynak gösterdiği kabul edilmektedir.
Görüntü, tasarımda ürün olarak belirtilen konulardan birisine girerse tasarım tescili de söz konusu olabilir.
Yazımızı bitirirken, tasarım ve marka koruması arasındaki farkları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Tasarım görünüm odaklı koruma sağlarken, marka görünüme ek ses odaklı koruma da sağlamaktadır.
- Tasarım en fazla 25 yıl korunurken marka sonsuz korumaya tabi olabilir.
- Tasarımda kullanma zorunluluğu bulunmaz iken markanın aktif olarak 5 yıl kullanılmaması tescilin iptaline sebep verebilir.
- Standart, bilinen üç boyutlu şekiller marka ve tasarım olarak korunamaz.
- Markaya konu şeklin kamuya sunulup sunulmadığı önemli değilken tasarımda kamuya sunma önem arz eder.
Siz de Endüstriyel Tasarım Tescili, Tasarım Tescil Tasarım Başvurularında Sınıflandırma gibi konular hakkında daha fazla bilgi almak istiyorsanız Yurt İçi Tasarım Tescil Hizmetleri sayfamıza göz atın.