TÜBİTAK, 2020 yılında 1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme ve 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek programlarında bazı değişikliklerde yaparak çağrılı sisteme geçmiştir. Bu çağrılı sistemde açıklanan konularda göze çarpan hususlardan biri ise, öncelikli alan konusundaki Teknoloji Hazırlık Seviyeleri olmuştur.
Eski sistemde TÜBİTAK projeleri genel olarak THS 1 seviyesinden başlayıp, THS 6 seviyesinde sona erdiği söylenebilir. Yeni sistemde ise çağrının konusuna göre projenin başlangıç ve bitiş THS seviyeleri konuların sektörüne ve kapsamına göre değişiklik göstermektedir.
Teknoloji Hazırlık Seviyesi konusunu biraz açmak gerekir ise, kavram olarak 1970’ler de NASA tarafından bir araştırmacıyla 7 maddelik bir süreç olarak ortaya atılmış ve 1990’lar da günümüzdeki 9 maddelik haliyle kabul görmüştür. Temel olarak Teknoloji Hazırlık Seviyesi, bir projenin fikir olarak ortaya atıldığı andan kullanıma sokulduğu ana kadarki aşamaları ayırmaya yarayan bir ölçek olarak tanımlanabilir. Bu sayede her bir aşamada gerekli araştırmalar ve doğrulamalar yapılarak sağlam bir yol haritası çıkarılmakta, riskler ve maliyetler azaltılıp takip edilmektedir.
Teknoloji Hazırlık Seviyesinin belirlenmesi ise projenin bağlı olduğu sektördeki uzmanların sorularına aldığı cevaplara göre belirlenmektedir. Tek bir bakış açısı olmamasından dolayı Teknolojik Hazırlık Seviyeleri projenin sektörüne göre değişiklik göstermektedir. Bu 9 maddelik Teknoloji Hazırlık Seviyesinin aşamaları, aşağıda genel bir bakış açısıyla birlikte yorumlanmıştır.
THS-1: Temel ilkeler gözlendi ve raporlandı
Hazırlık seviyesinin ilki olarak en düşük teknoloji seviyesidir. Daha çok geliştirilecek projenin temel hatlarının kağıt üzerinde gösterimini içermektedir. Bu aşamada temel bulgular, gözlem veya rapor ile ortaya konulmaktadır.
THS-2: Teknoloji konsepti veya uygulaması formüle edildi
Bu aşamada genel olarak uygulama alanındaki konseptin tanımlanmasına odaklanılmaktadır. Uygulamaların karakteristik özellikleri belirlenir ve analiz veya simülasyonu için araçlar geliştirilir. Herhangi bir detaylı analiz bu aşamada yoktur. Çıktılar fiziksel ve matematiksel prensiplere dayanmaktadır.
THS-3: Analitik ve tecrübeye dayalı olarak, kritik işlev ve/veya özellik kanıtlandı
THS-2’de elde edilen çıktıların Ar-Ge, analitik ve laboratuvar çalışmaları başlamıştır. Bu aşamada atılan fikirler, deneysel ve analitik olarak kanıtlanması gerekmektedir.
THS-4: Laboratuvar ortamında tezgâh üstü, bileşen ve alt bileşen doğrulaması yapıldı
Diğer aşamadaki çıktılar, bu aşamada laboratuvar ortamında prototip haline getirilmelidir. Prototipin tüm aksamlarının test edildiği ve doğrulanmasının yapıldığı aşamadır. Teknolojinin alt bileşenleri veya temel teknolojilerinin tümü prototip üzerine entegre edilmiştir. Özetlemek gerekirse bu aşamanın isterisi olan laboratuvar ortamında prototip elde edilmesi bu aşamada tamamlanmıştır.
THS-5: Laboratuvar prototipinin (tezgah üstü tasarım veya bileşen) uygun çevresel ortamda doğrulaması yapıldı
Laboratuvar prototipinin veya temsili modelin uygun çevresel ortamda (gerçek ortamı temsil eden ortamda) ilk denenmesinin ve doğrulamasının yapıldığı aşamadır. THS 4 ve TH5 in arasındaki temel fark geliştirilmekte olan sistemin doğruluğunun (fidelity) bir kademe daha artmış olmasıdır. Prototip uygulamaları, hedef çevre ve ara yüzleri karşılamalıdır.
THS-6: Sistem/alt sistem modeli ya da prototipi, uygun çevresel ortamda gösterildi
Tam ölçekte karşılaşılabilecek olası tüm gerçek problemlerin, uygun çevresel ortam şartlarında temsili model veya prototipe uygulandığı aşamadır. Bu aşamada prototip veya temsili model örneğin uçmak veya uzaya gönderilmek zorunda değildir. Bu ortamları simüle eden, uygun çevresel ortamda testler yapılmalıdır. Seri üretim prototipi bu aşamanın sonunda ortaya çıkarılabilir.
THS-7: Prototip operasyonel ortamda (gerçek ortam) gösterildi
Operasyon ortamında (gerçek ortamda) sistem prototipi gösterimi aşamasıdır. Sistem veya prototip, gerçek ölçekte veya gerçek ölçeğe yakın boyutta, tüm fonksiyonların deneme gösterimi ve testler için uygundur. Operasyonel ortamda doğrulama yapılmıştır (örn. Uçuş testleri yapılması veya ilaçlar için Faz 2 çalışmasının yapılması ve Faz 3 klinik araştırması için FDA’den onay alınmış olması veya geliştirilen bir otomatik hastane yatağının hastanede belli bir süre denenmesi vb). Seri üretim prototipinde iyileştirmeler yapılır. Prototip, tamamlayıcı ve ana sistemlerle iyi şekilde entegre olmuştur. Tasarım onayları ve testleri yapılmıştır.
THS-8: Sistem tamamlandı ve performans değerlendirmesi test ve gösterimle yapıldı (üretim hattına ilişkin hazırlıklar tamamlandı)
Sistem geliştirmenin son aşamasıdır. Çoğu kullanıcı dokümanları, eğitim dokümanları ve bakım dokümanları tamamlanmıştır. Nihai üretim çizimleri tamamlanmıştır. Tüm fonksiyonel testler operasyon ortamında farklı senaryolar ile test edilmiştir (uluslararası sertifikasyonlar örn: Amerikan Federal Havacılık Dairesi sertifikasyonu). Kalite belgeleri tamamlanmıştır.
THS-9: Sistem ticarileşti Sistem ömür devri planlamaları tamamlanmıştır(üretim/yatırım, işletme ve idame maliyet kalemleri, vb.)
Optimum maliyet kalemleri planlanmıştır. Ürün/sistem ticarileşmiştir; pazara sunulmuştur.
2020 yılında TÜBİTAK kapsamında gerçekleştirilen bu değişiklikler neticesinde öncelikli alanları belirlenen konulara baktığımızda ortalama olarak THS-4 seviyesinde başlanıp, THS-8 seviyesinde bitirilmesi istenmektedir. Bu kapsamda başvuracak KOBİ firmaları, projelerini sunarken Teknoloji Hazırlık Seviyelerinin içeriğine de ayrıca dikkat etmelidir.
Can Menzilcioğlu
Albert Solino Danışman | Ar-Ge Tasarım Merkezi