Bilgisayar Uygulamaları ve Patent
Öncelikle kavramları netleştirmek adına, buluş en basit hali ile teknikte saptanan bir sorunun yine teknik bir yolla çözülmesi demektir. Teknik bir özellik ve içerik ile yani fizik, kimya, matematik gibi pozitif bir bilim ile teknik bir soruna teknik bir çözüm getirdiğimizde buluştan söz edebiliyoruz.
Buluşları ise patentlerle korumaktayız. Çok kısaca, patent, tüm dünyada yeni olan, tekniğin bilinen durumuna aşikâr kişiler için kolayca ulaşılabilir olmayan (buluş basamağı) ve sanayiye uygulanabilir olan tüm teknik çözümlerin (buluşların) koruma şeklidir. Aslında buluş olması için illaki hiç olmayan bir şeyi ortaya çıkartmak gerekmemektedir. Var olan bir yola farklı bir yol ile gidiyorsak ve o farklı yol patent almamış ise bu noktada da buluş var demektir. O yüzden çalışmalarımız esnasında yaptığımız yeni adımlar, geliştirdiğimiz her şeyin buluş olabileceği akılda tutulmalıdır.
Teknikte bir sorun tespit ettik ------------------🡪 bu sorunu bir sistem mimarisi, bir yöntem, cihaz veya aparat ile çözdük -----------------------🡪 BULUŞ olabilir.
Peki, gerçekten buluş niteliğinde mi?
Mutlaka araştırılmalı ve incelenmelidir:
- Dünya çapında var olan teknik çözümler arasında var mı? Yoksa yeni olduğunu ifade edebiliriz.
- Var olan teknik çözümlerden bir adım öne gitmiş mi? Var olan teknik çözümlerden farklı bir teknik çözüm ortaya koymuş mu? Evet, ise buluş basamağından söz edebiliriz.
- Ve en önemlilerinden bir tanesi seri olarak üretilebilir mi? Mümkün ise, Sanayiye uygulanabilir diyebiliriz.
Yukarıdaki kriter bir tanesi bile olmaz ise patentle korumadan söz edememekteyiz.
Bu üç kritere de sahip olduğunu düşündüğümüz buluşlar için ise patent başvurusu yaparak korumayı başlatıyoruz.
Ancak bazı konular var ki kriterleri sağlamış olsa dahi 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu madde 82/2 kapsamında patente konu edilememektedir.
Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler ve bilgisayar programları bizim konumuzu ilgilendiren maddelerdir.
Çok net bir şekilde kanunun diyor ki yazılımlar ve iş görme metotları (insan odaklı, otomatik bir sistemin olmadığı, insana yönelik sistemler) patentle korunamayacak konular arasındadır.
Bilgisayar Programlarının Korunması
Bir kod geliştirildiğinde, bir yazılım ortaya koyduğunda o kodu eser niteliğinde koruma altına aldığımızda kodun tamamını bir başkası kopyalayamasın aynısı yapamasın diye aslında koruma altına alıyoruz. Kodda herhangi bir noktada yapılacak değişim aslında o birebir korumanın farklı bir boyuta ulaşmasına sebep oluyor, o korumadan uzaklaşmış oluyor. Bu sebeple yazılımların patent niteliğinde korunmamasının ana sebebi budur. Çünkü patent daha geniş bir çerçevede koruma sağlıyor. Ancak bilgisayar uygulamalı buluşlar (bilgisayar, bilgisayar ağı ya da programlanabilir bir aparat içeren ve tamamen ya da kısmen bilgisayar programları ile çalışan herhangi bir buluş) patente konu olabilir. Yani, yazılım yazıya dökülebildiğinde (yani algoritmalarla -yöntem adımları- ile) ve birim ya da var ise cihaz ile anlatılabildiğinde patente konu olabilmektedir.
Örneğin 2020 yılında bir teknolojik iletişim operatör şirketi tarafından yapılmış bir patent başvurusu şu şekildedir ( 2020/17424)
Buluşun Adı: Dijital İçerik Uygulamalarında Özet ve Sorgu Sistemi
Buluşun Özeti
Bu buluş, mobil cihazlar üzerinde yürütülen ve kullanıcıya dergi ve video gibi dijital içerikleri sunan uygulamalarda kullanıcıların seçtikleri içeriklerin özetlerinin çıkarılarak kayıt altında tutulmasını ve kullanıcıların söz konusu uygulamalar aracılığı ile sordukları sorulara ilişkin cevapların seçilen dijital içerikler içerisinde aratılarak ulaşılan cevapların kullanıcılara sunulmasını sağlayan bir sistem ile ilgilidir.
2021 yılında bir bilgi bilişim teknolojileri danışmanlık hizmetleri ticaret anonim şirketi tarafından yapılmış bir patent başvurusu şu şekildedir ( 2021/007945)
Buluşun Adı: Yapay Zeka Entegre Web Tabanlı Öngörüsel Tekilleştirme Sistemi
Buluşun Özeti
Bu buluş, e-ticaret süreçlerinde kullanıcıların yarattığı trafiği gerçek zamana yakın takip eden ve veriye dayalı bir şekilde en optimum aksiyonu almayı sağlayan dağıtık programlama, işleme ve saklama temeline (distributed machine learning or machine learning with big data) dayalı bir öngörüsel tekilleştirme sistemi ile ilgilidir. Buluş kapsamında web tabanlı kullanıma dayalı kayıtlı ve kayıtsız kullanıcı verilerinin makine öğrenmesi teknikleri aracılığı ile yüksek boyutlu bir veri akışı üzerinden tekilleştirilmesi, indirgenmesi, saklanması, modellenmesi ve anonimleştirme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Böylece işletme ve kullanıcı ilgisine uygun B2B operasyonel kullanım, davranış hareketlerinin gerçek zamana yakın analitik ölçülmesini ve tahminlenmesini sağlayan öngörüsel tekilleştirme sistemi sağlanmıştır.
Bir üniversitenin 2021 yılında gerçekleştirdiği patent başvurusu ise aşağıdaki şekildedir:
Buluşun Adı: Yapay Zeka ve Görüntü İşleme Tabanlı Hastane Bilgi Yönetim Sistemi
Buluşun Özeti
Buluş; sağlık alanında faaliyet gösteren özel, kamu ya da üniversite araştırma 5 hastanelerinde, özel kliniklerde ve tedavi merkezlerinde kullanılan; hastaların muayene, tanı, teşhis ve tedavi bilgilerini takip edebilen, bünyesinde bulunan yapay zekâ modülü ve görüntü işleme modülü algoritmalarıyla bu bilgileri analiz ederek doktorların ve terapistlerin karar verme süreçlerini kolaylaştıran bir hastane bilgi yönetimi sistemi ile ilgilidir.
Peki, uygulamada patentlenebilirlik kriterlerini yazılımlarda nasıl inceleniyor ?
- Buluş konusunun tespiti
6769 sayılı kanun madde 82 ye göre Teknolojinin her alanındaki buluşlara yeni olması, buluş basamağı içermesi ve sanayiye uygulanabilir olması şartıyla patent verilir.
Uygulamada ise aşağıdaki hususlara dikkat edilir:
Buluşların patent ile korunabilmesi için mutlaka teknik karakter içermesi gerekir. Teknik kelimesinin tanımı kanunda ya da yönetmelikte bulunmamaktadır.
Buluşun teknik karakter içerdiği durumlar (dolayısıyla patentlenebilir olması) ise uygulamada aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Teknolojinin herhangi bir alanına dahil olması
- Teknik bir problemin çözülmesi
- İstemlerin en az bir tane teknik karakter içermesi (karışık istem türleri: bilgisayar tabanlı iş metotları, matematiksel metotlar içeren buluşlar, kablosuz cihaz gibi)
Bilgisayar Programları Teknik Midir?
Bilgisayar programları bir bilgisayar veya bilgisayar örneği gösteren ürün üzerinde çalıştırıldığında işlemci veya bellek üzerinde çeşitli fiziksel değişikliklere neden olmaktadır. Bu etki TPMK tarafından teknik olarak kabul edilmektedir. Ancak bu durum her bilgisayar programı için geçerli olduğundan bilgisayar programlarının patentlenebilmesi için göstermiş olduğu bu sıradan teknik etkinin ötesinde ileri teknik etki göstermesi beklenir.
| KORUNUR
(İleri teknik etki gösterir) |
KORUNMAZ
(Herhangi bir teknik problem çözülmemektedir) |
| Sunucunun kullanıcı terminalinden bir sipariş alması | Kullanıcı adresinin belirlenmesi |
| Programlanabilir çamaşır makinası | Maaş hesaplama programları |
| Verilerin şifrelenmesi için yazılım | Bir iş için adaylar arasından seçim yapma |
Yenilik Değerlendirmesi
MADDE 83-
(1) Tekniğin bilinen durumuna dâhil olmayan buluşun yeni olduğu kabul edilir.
(2) Tekniğin bilinen durumu, başvuru tarihinden önce dünyanın herhangi bir yerinde, yazılı veya sözlü tanıtım yoluyla ortaya konulmuş veya kullanım ya da başka herhangi bir biçimde açıklanmış olan toplumca erişilebilir her şeyi kapsar.
Normal buluşlar için;
İstemlerin teknik unsurları tanımlanır ---------🡪 Tekniğin bilinen durumdaki unsurlar tanımlanır---------🡪 Tekniğin bilinen durumu ile başvuruya konu buluş istemlerinin unsurları aynı mı?
Evet ise yeni değildir
Hayır ise yenidir
ANCAK karışık istemlerde (yazılım tabanlı buluşlar)
İstemlerin teknik unsurları tanımlanır ---------🡪 Tekniğin bilinen durumdaki unsurlar tanımlanır---------🡪 Tekniğin bilinen durumu ile başvuruya konu buluş istemlerinin unsurları aynı mı? !Teknik olmayan unsurlar da dahil !
Evet ise yeni değildir
Hayır ise yenidir
BULUŞ BASAMAĞI
MADDE 83 –
4) Tekniğin bilinen durumu dikkate alındığında, ilgili olduğu teknik alandaki uzmana göre aşikâr olmayan buluşun, buluş basamağı içerdiği kabul edilir.
Tekniğin bilinen durumuna en yakın doküman bulunur-----------🡪En yakın doküman ile buluş konusundaki farklar belirlenir---------🡪 bu farklılıkların ortaya çıkardığı etki tanımlanır ----------🡪 çözüm amaçlanan teknik problem belirlenir -----🡪 önerilen çözüm ya da farklılıkların ortaya çıkardığı etki çözümü amaçlanan problemi çözüyor mu ve önerilen çözüm aşikar mı?
Evet ise buluş basamağı yoktur
Hayır ise buluş basamağı vardır
Karışık sistemlerde teknik olmayan karakter buluş basamağı değerlendirmesinde dikkate alınmamaktadır.
SONUÇ:
Bir buluş kolay ortaya çıkmamaktadır, uzun süreler emek sarf edilerek oluşturulmaktadır. Bu emeklerin karşılığının alınabilmesi için buluşun patentle korunması çok önemlidir.
Patent, rekabet avantajı sağlanabilmesi için, buluşun pazarlanabilmesi için güçlü bir dayanaktır. Patent, Ar-Ge merkezlerinin görevidir. Yapılan her çalışmada, bir inovasyon yapıldığında mutlaka bir buluş niteliğinde düşünülüp, değerlendirmeye alınmalıdır. İnovasyon ve patent arasında derin bir ilişki söz konusudur. Göz ardı edildiği takdirde buluşunuzun koruma hakları ihlal edilebilmektedir.
Yazılım tabanlı bir patent başvurusu yapılacak ise tescil edilebilmesi için ise mutlaka
- teknik karakter içermesi gerekir
- ileri teknik etki göstermesi beklenir
- yenilik değerlendirmesinde teknik ve teknik olmayan özellikler birlikte incelenir
- buluş basamağında teknik olmayan özellikler etki yaptıklarında dikkate alınmaktadır
ÖNEMLİ;
- Koruma başvuru ile başlamaktadır
- Koruma ülkesel olarak elde edilir
- Uluslararası başvurular mümkündür (pazar ülkelerde koruma altına alınması çok önemlidir)
- TÜBİTAK’ın başvurular için destekleri mevcuttur