Patent, sanayileşmenin yaygınlaşmasıyla yeni ürünlerin kullanım haklarının korunması ve belirlenmesi ihtiyacının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Patent kelimesi İtalyanca “patente” kelimesinden alıntıdır ve Latince “littera patens” yani “açık mektup, genelge” deyiminden bugüne evrilmiştir. Buluş sahibi olan kişi veya kurum, konu olan ürünü tayin edilen süreç boyunca üretebilme, kullanabilme, satabilme ve ithal edebilme hakkına patent sayesinde sahip olur.

Patent Belgesi Nedir?

Yaratıcı bir fikrin sahibi olan kişi veya kurum, ortaya koyulan fikrin veya ürünün sanayide ve endüstride, çeşitli kurum ve kuruluşlarda uygulanmasını ve ticaretinin yapılmasını sağlamak amacıyla kullanma hakkının kime ait olduğunu gösteren belgeye patent belgesi denir.

Patent Almak Neden Önemlidir?

Buluşların sadece noterle korunması veya noter belgeleri ile hak iddia edilmesi maalesef mümkün değildir. Yapıldığı ülkede mucidin hukuki olarak hak iddia edebilmek ve izinsiz kullanımların önüne geçebilmesi için tek geçerli yol patent belgesinin alınmasıdır. Fakat bilinmesi gereken bir husus vardır; Patent belgesi icadın ticari olarak değerli olduğunu göstermez. Patent belgesinin önemini birkaç maddede anlatmak mümkündür. Bunlar;

• Yalnızca patent başvurusu yapılarak buluşun yeni olup olmadığı, önceden başka bir mucit tarafından bulunup bulunmadığı anlaşılabilmektedir.
• Patent sayesinde rakipleri uzak tutmak için izin veren önceden belirlenmiş bir süre için koruma alırsınız.
• Buluşun izinsiz kullanılması durumunda patent belgesi sayesinde hukuki yollara başvurabilme hakkı doğar.
• Dilerseniz, patentli buluşun üretimini ve kullanımını bir kişiye veya kuruma lisans aracılığı ile devredebilirsiniz. Bu sayede devrettiğiniz kişi veya kurumdan çeşitli karşılık ve imtiyaz hakları alabilirsiniz.
• Firmanın veya kişinin inovatif-yenilikçi olarak anılmasını sağlar.

Tarih sahnelerinde bilinen birçok ünlü patent örnekleri bulunmaktadır. Dünyada bilindik bazı firmalar ise ürünleri için patent almamışlardır. Bunun için güçlü nedenleri vardır. Bunlardan birisi Coca Cola firmasıdır. Ürününün formülü açığa çıkması ihtimalinden dolayı patent almayı tercih etmemiştir. Bir diğeri ise Tesla Şirketidir. Elektrikli araçların dünyada yaygınlaşması ve kullanılmasını teşvik etmek amaçlı ürünleri için patent almamıştır. Dünya 

Çeşitli fikir ve buluş sahibi mucitlerin patent tescili alırken seçebilecekleri birçok yol mevcuttur. Seçilebilecek bu yolları farklılaştıran bazı sebepler vardır. Bunlar buluşun yapılış şekline göre, doğrudan ürünün kendisine verilen ve süreç metotlarına göre farklılık gösterir.

Patent çeşitleri konuları ve başvuru tarzına göre farklılık gösterir. Bu nedenle kişinin kendisine en uygun olan patent türüne başvuruda bulunmasını sağlar. Dolayısıyla bu sayede başvuruda bulunan buluş sahibi kişi ve başvuruyu değerlendirecek olan kişi veya kurumlar için kolaylık sağlanmış olur. Türkiye’de 4 farklı patent türü vardır. Bunlar; Ürün Patenti, Usul Patenti, İncelemeli Patent.

• Ürün Patenti: Bu patent türü, patentin verileceği ürün veya fikir ile ilgili olup kavramlar bütün yönleriyle incelenir. Buluşun karşılaması gereken yeterliliklere sahip olup olunmadığına bakılır. Esas olarak başvuruya konu olan buluşlar, ayırt edilme ve yenilikçi gibi kavramlarla teste tabi tutulur. Buluşun fiziki ve teknik özellikleri açısından her çeşit değerlendirme buluş patenti üzerinde yapılmaktadır. Türkiye’de patent verilecek ürün hakkında incelemeler “Türk Patent ve Marka Kurumu” tarafından yapılır ve yine bu kurum tarafından patent tescili verilir.
• Usul Patenti: Bu patent, ürün patentine mevzu olacak herhangi bir buluştan ziyade, buluşun nasıl ortaya çıktığıyla ilgilenir. Bu patent buluşun nasıl yapıldığı ve ortaya çıkışında hangi tekniklerin kullanıldığını ele alır. Bazı ürünlerde ürünün nasıl yapıldığı daha fazla önem taşır. Üretimde kullanılan yöntemler, maddi ve zaman açısından ciddi anlamda tasarruf sağlıyorsa, usul patenti ile bu yöntemlerin patent tescilinin alınması faydalı olacaktır. Böylece bu yöntemlerini patent tesciliyle koruma altına alan kişi, maliyetlerini rakiplerine kıyasla daha fazla azaltacağından dolayı pazarda üstünlük sağlayabilecektir.
• İncelemeli Patent: Bu patent türünde patent tescili başvurusu yöntemi konu alınır. İncelemeli patent başvurusu yapan kişi araştırma raporu yayınlandıktan sonra 3 aylık bir süre verilir. Bu süre içerisinde başvuruda bulunması gerekir, aksi takdirde başvurusu iptal edilir. Patent için başvurulan ürün veya fikir ilgili kurum veya kuruluş tarafından patent tescil koşulları dahilinde incelemeye tabi tutularak, uygunluğu test edilir. Ürün uygun görüldüğü takdirde patent tesciline sahip olur ve 20 yıl süre boyunca hakları korunur.

Mucit, buluşunu halka arz etmeden önce, her türlü kullanım ve istifade etme hakkını üzerine aldığından emin olması gerekir. Aksi halde mucit, buluştan yararlanmaya çalışıp, haksız bir şekilde kazanç sağlamaya çalışan kişilerle karşılaşabilir.

Patent, kişinin buluşunu yaptığı ürünün veya fikrin izni dışında üretilmesini, pazarlanmasını, satılmasını ve ithal edilmesini engelleyerek koruma altına alır. Bu sayede kişi izin vermedikçe, hiç kimse bu buluş üzerinden kazanç elde edemez ve herhangi bir hak iddia edemez.

Patent Başvurusu Nasıl Yapılır?

Patent başvurusu yapacak olan mucidin Türk Patent Marka ve Kurumu’na başvuruda bulunması ve patent araştırması yapması gerekmektedir. Eğer yaptığı buluş faydalı ve diğerlerinden benzersiz ise, başvurunun onaylanması ihtimali artar.

Birkaç adımla patent başvurusu aşağıda anlatıldığı gibidir. Bunlar;

Ø  Türk Patent ve Marka Kurumu’na buluş sahibi tarafından başvuru yapılır.

Ø  Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından araştırma raporu buluş sahibine verilir.

Ø  Araştırma raporu yayınlanır.

Ø  Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından buluş sahibine patent inceleme raporu verilir.

Ø  Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından uygun bulunması halinde buluş sahibine patent belgesi verilir.

Başvuru aşamasında buluşun hangi boyutta koruma altına alınacağına karar verilir. Örneğin verilecek patent yalnızca ülkemiz içerisinde yer alacak bir koruma talebi mi olacak veya uluslararası geçerliliğe mi sahip olacak, bunun belirlenmesi gerekir.

Eğer sadece Türkiye içerisinde geçerli olması istenen bir patent hakkı talep ediliyorsa, Türk Patent ve Marka Kurumu’na başvuru yapılması gerekir. Avrupa içerisinde geçerli olması istenen bir patent hakkı talep ediliyorsa Avrupa Patent Ofisi’ne başvurulması gerekir.

Patent Belgesi Nasıl Alınır?

Patent almak isteyen kişi Türkiye sınırlarında Türk Patent ve Marka Kurumu’na (TPMK) doğrudan başvuru yapabilir veya kurum yetkilileri aracılığıyla yapabilir. Patent başvurusu yapacak mucidin patent kurumu tarafından istenilen tüm belgeleri eksiksiz bir şekilde iletmesi ve buluşuna dair tüm detayları vermesi önemlidir. Gerekli tüm evrakları teslim edip onaylanma işleminden geçtikten sonra patent belgesi ilgili kurumdan alınır.

Başvuruyu yapan mucit, buluşunun patent tescili için bulunduğu ülkenin yetkili patent dairelerine müracaat etmesi gerekir. Ülkemizde patent tescil belgesi “Türk Patent Enstitüsü” tarafından verilir. Bu kurum dışında Türkiye’de hiçbir kurum patent verme ve tasdik etme yetkisine sahip değildir. Bu nedenle gerekli belgeler ile ilgili kuruma müracaat edilmesi gerekir. Bu kurum Bilim, Sanayi ve Teknoloji bakanlığınca denetlenir ve desteklenir.

Patent Ne Zaman Alınmalıdır?

Patent birtakım maliyetler içeren bir süreçtir. Bu sebepten dolayı patent başvurusu yapmadan önce buluşu yapılan ürünün veya fikrin getirilerini, iyi ve kötü yanlarını, avantajlarını ve dezavantajlarını iyi analiz etmek gerekir.

Bir kişi bir problemi daha kısa sürede veya daha farklı bir şekilde çözebilecek bir buluş yapmış olduğunda doğruca patent alma dairesine gitmelidir. Buluşun ticari bir getirisi olabileceğinden emin olduktan sonra patent için başvuruda bulunmak daha doğrudur. Ayrıca patent alınması bir buluşun ticari değerini göstermesi için yeterli değildir.

Patent Ne Kadar Sürede Alınır?

Türk Patent Kurumu patent başvurularını bünyesinde inceler ve onaylanmasını sağlar. Bu süreç içerisinde üretilen fikir ve buluşları bir nevi koruma altına alıp, başkaları tarafından kullanması engellenmiş olur. Başvuru süreci, dosyanın kapsamına ve niteliğine göre değişmekle birlikte 3-4 yıla kadar uzayabilmektedir.

Patent Ne Kadar Süre Geçerlidir?

Patent tescili Türk Patent Enstitüsü tarafından verildikten sonra patent türüne göre değişmekle beraber en fazla 20 yıl kadar süreyle geçerli olabilmektedir. Örneğin, İncelemeli patentlerin süresi 20 yıl geçerlidir. Patentler bu zaman diliminde bir başkasına kiralanabilir veya devredilebilir.

Patent Almak İçin Gerekenler

Patent başvurusu için gereken birtakım belgeler toplanıp Türk Patent ve Marka Kurumu’na doğrudan veya çevirimiçi ortamda olarak Elektronik Başvuru Sistemi olan EPATS üzerinden teslim edilmelidir. Patent başvurusu için gereken bazı evraklar ise şunlardır:

Ø  Başvuru formu: Mucidin kimlik ve iletişim bilgilerinin yer alması gerekiyor. Eğer vekil aracılığıyla yapılacaksa, vekilin kimlik ve iletişim bilgileri başvuru formu içerisinde yer almalıdır.

Başvuru Ücreti Dekontu

Ø  Tarifname: Buluşun tarif ve tasvirini içeren, uygulanmasını sağlayacak şekilde açık ve detaylı olarak hazırlanan bir belgedir.

Ø  İstemler: Mucidin korunmasını istediği buluşuna sağlanacak korumanın kapsamını belirleyen taleptir.

Ø  Özet: Buluş hakkında bilgi verilmesini sağlar. Buluşun özünden bu bölümde bahsedilir.

Ø  Resim (tercihen): Patent başvurularında resimler de kullanılabilir. Resimlerle buluşun özellikleri net bir şekilde gösterilebilir ve patentle korunmasını istenilen konular anlatılabilir.

İstenilen bu belgelerin ilgili kuruma eksik teslim edilmesi halinde başvuru maalesef alınmayacaktır.

Başvurulan buluşun patent alabilmesi için birtakım özelliklere sahip olması gerekir. Buluşta aranan unsurlar şunlardır:

• Yenilik
• Sanayiye uygulanabilirlik
• Buluş basamağı

Bu özellikler aynı zamanda tarif name içerisinde ayrıntılı bir şekilde anlatılır. Başvurunun buluş sayılabilmesi için gereken bu özelliklerden hiçbirini kapsamaması durumunda maalesef başvuru geçersiz sayılacaktır.

Patent almak için başvuruda bulunmak isteyen mucitler için izlemesi gereken birtakım basamaklar söz konusudur. Bu basamaklardan birisi de dosyanın hazırlanma sürecinden oluşan kısımdır. Patent alınmak istenen ürün veya fikrin bulundurması gereken özellikler dosyada detaylı olarak anlatılmalı ve bu konu üzerinde dikkatle durulması da önem arz edecektir.

Patent dosyası hazırlanmadan önce bir araştırma yapılması sonradan ortaya çıkabilecek risklerin önüne geçilmesi bakımından faydalı olacak yöntemler arasındadır. Patent alınmak istenen buluşa ait benzer veya aynı türde bir buluş olup olmadığı patent araştırmasıyla sağlanır ve başvuru işlemleri daha düzenli işler. Yoksa buluşa yapılacak mali yatırım buluş sahibi açısından maliyet kaybı yaşanmasına yol açabilir. Bu riskler patent ön araştırması sonucunda ortadan kaldırılması mümkün olabilir.

Patent dosyası hazırlanma sürecinde içerisinde bazı detaylara yer verilmesi gerekir. Bu detaylar arasında başvuruyu yapan buluş sahibine ait kimlik bilgileri, buluşa ait teknik bilgiler gibi kısımlar yer alır. Patent dosyasında yer alan bilgiler hatasız ve doğru biçimde ifade edilmelidir.

Özet kısmında buluş konusunda bir özet ve sonrasında tarifname olarak isimlendirilen ve buluşa ait tüm ayrıntıların anlatılacağı kısım yer alacaktır. Tarifname patent başvurusunun önemli bölümlerinden biridir ve bütün ayrıntıların burada anlatılması gerekecektir.

Tarifname kısmında buluşun sanayiye uygulanabilir özellikleri, yenilikçi ve benzersiz oluşunun tarifi ve tasviri anlatılır. Tarifname hazırlama aşamasında bu alanda uzman bir kişiye danışılarak yapılması başvurunun reddedilmesini önlemek adına önemlidir. Başvuru aynı zamanda içerisinde şekil yönünden inceleme ve araştırma raporu kısımlarını da barındırmaktadır.

Patent dosyası hazırlanırken teknik ve hukuki bilgileri bilmek gerekiyor. Aynı zamanda dosyanın kendine özgü bazı formatları bulunuyor. Bu sebeple patent dosyasının hazırlanma süreci ve tescilinin takip edilmesi için bir patent vekiliyle beraber çalışılmak çok faydalı olacaktır. Fakat bir patent vekili seçerken dikkat edilmesi gereken bazı önemli hususlar vardır. Bunlar;

• Buluş sahibinin seçeceği patent vekilinin mühendis olmasına dikkat etmesi gerekir. Mühendis olması buluş için daha yararlı olacaktır.
• Patent vekilinin daha önce ne kadar sayıda dosya hazırladığı ve kaç yıllık tecrübesi olduğu öğrenilmelidir.
• Patent alma resmi mevzuatına, prosedürlere ve uygulamalara ne kadar hakim bunun öğrenilmesi gerekir.
• Aynı zamanda hukuki bilgisi, sektördeki patentleri ve rakipleri analiz edebilmesi önemlidir.

Bir patent vekili ucuz fiyata işlem yapıyor diye tercih edilmemelidir. Mucidin bu kriterlere göre hareket ederek, buluşunu riske atmadan güvenebileceği ve kendini rahat hissedeceği bir patent vekilini seçmeye özen göstermesi faydalı olacaktır.

Üretilen fikrin hayata geçmesi ve yasal olması için patentin alınması zorunlu bir durumdur. Ancak patent tescili sayesinde ürün veya buluşu istediğiniz gibi kullanabilirsiniz. Tabi ki patent alınırken dikkat edilmesi gereken hususlar ve uygulanması gereken prosedürlerin yer aldığı bir süreç söz konusudur.

Bu süreç içerisinde bir de patent sorgulama işlemi yapılmalıdır. Herhangi bir ürün ya da fikri satın almak veya bir fikir ya da ürün buluşu yapmak isteyen bir kişi muhakkak patent sorgulaması yaptırmalıdır. Çünkü patent bir şahsa ait mülk olarak geçer. Dolayısıyla hukuki olarak sıkıntı çekmemek için patent sorgulaması mutlaka yapılmalıdır.

Patent sorgulama işlemi, mucidin yapmış olduğu ürünün patentini almak için uygun koşulları karşılıyor mu bunu belirlemek amacıyla da önem ifade eder. Patent sorgulama işlemini patent ve marka kurumuna müracaat ederek yaptırabilirsiniz. Ayrıca patent başvurusu yaparken bu alanda uzman birinden yardım talep edebilirsiniz. Böylece uzmanından patent sorgulama işlemini yapmasını da isteyebilirsiniz.

Patent sorgulama ile aynı zamanda ürünün veya buluşun benzerinin olup olmadığı da kontrol edilebilir. Patent sorgulama sayesinde yapılan inceleme sonucunda ilgili buluş uluslararası patent sorgulama yapılarak da değerlendirilir ve yeni bir buluş olup olmadığı da tespit edilir.

Yeni bir fikir üretmek veya buluş ortaya çıkarmak ne kadar zor ve uzun bir süreçse patent tescil süresi de bir o kadar uzun ve zordur. Bir buluş için tescil belgesi almak, piyasaya sunmak ve ticari değer kazanması vs. gibi süreçler çok önemlidir. Bu süreci herhangi bir zaman veya maddi kayıp yaşamadan geçirebilmek için önceden detaylı patent ön araştırma yapılması gerekir.

Patent araştırması, ürün veya buluş için başvuru yapmadan önceki ön başvuruyu ifade eder. Bu bakımdan buluşla ilgili daha önce dünyanın herhangi bir yerinde benzer veya aynı patent başvurusu yapılmış mı öğrenmek amaçlanır. Bu araştırma sonucunda daha önce benzer veya aynı bir ürün veya buluş için başvuru yapılmasının önüne geçilmiş olur.

Böylece maddi ve zaman kaybı engellenmiş olur. Ayrıca patent araştırması icat edilen buluş ile dünya çapında nasıl ve ne tür gelişmelerin olduğu hakkında da bilgi sahibi olunması açısından önem arz eder ve rakiplerin durumlarının öğrenilmesini sağlar.

Resmi olarak bir patent başvurusu yapmadan önce mucidin buluş veya ürün hakkında ön araştırma yapmaları mutlaka önerilir. Bilindiği üzere patent alınması için başvurulan buluşun yeni olması zorunludur. Ön araştırma tam bu noktada devreye girer. Çünkü gereken araştırma yapılmadan resmi olarak patent başvurusu müracatı, özellikle piyasaya çıkması için öncelikli olan ürünler açısından zaman kaybına sebep olabilir.

Patent Araştırmasının Avantajları Nelerdir?

Patent araştırmasının buluş sahibine sağladığı bazı avantajlar vardır. Bunlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir;

• Patent araştırması sonucunda buluş ile ilgili dünyada olan en son gelişmeler hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar.
• Patent başvurusundan önce meydana gelebilecek zaman ve maddi kayıplar engellenmiş olur.
• Patent araştırması sonucunda elde edilen rapor ile beraber mevcut buluş veya üründe olası hataların da gözden geçirilip giderilmesi sağlanır.
• Benzer yapıdaki ürünler ile karşılaştırma yapılarak o ürünlerin önüne geçebilmesi mümkündür.

Bazen de patent buluşun kullanımını ve fonksiyonunu arttırmak için fayda sunar.

Patent Araştırma Adımları

Patent araştırması yapılması kişi veya firmalara birçok fayda sağladığı için herhangi bir ürün veya fikir öncesinde ihmal edilmeden yapılması önemlidir. Patent araştırmasında dosyaların halka açık olması nedeniyle bütün detaylar görülebilir. Bundan dolayı bütün ürünler veya buluşlar için en uç detaylar bile rahatça öğrenilebilir.

Patent başvuruları, başvurunun yapıldığı tarihten itibaren 18 ay sonra yayınlanır. Bundan dolayı patent araştırmaları için bu sürece dikkat edilmesi önemlidir.

Patent araştırması yapmak için çeşitli yöntemler kullanılabilmektedir;

• Ücretsiz patent veri tabanları üzerinden yapılan araştırmalar
• Patent vekilleri aracılığıyla yapılan araştırmalar

Ücretsiz patent araştırma veri tabanları ücretsiz hizmet veriyor olabilirler fakat kullanımları oldukça zor olabiliyor. Çünkü iyi bir yabancı dil bilgisine sahip olunması gerektiği gibi bir yandan veri tabanlarının da etkili bir biçimde kullanılması gerekiyor. Veri tabanları için buluş veya ürün ile ilgili bütün tanımlamalar ve anahtar kelimeler doğru biçimde girilmesi gerekiyor.

Bunun neticesinde sonuçlar tek tek ayrıntılı bir şekilde incelenmelidir. Bunu yapmak bazen çok zaman alacağı ve bazen de yanlış sonuçlar verebileceği ihtimalinden dolayı patent vekilleri kullanılması bilgilere zahmetsiz, pratik, doğru ve hızlı bir şekilde ulaşılmasını sağlar.

Patent Ön Araştırması Yapılabilecek Kaynaklar

Günümüzde web veri tabanlarının gelişmesi sayesinde, artık patent araştırma ve sorgulama işlemi çevirimiçi olarak gerçekleştirilebilmektedir. Türk Patent ve Marka Kurumu resmi web sitesinde Patent Araştırma sayfası üstünden patent araştırma talep formu doldurularak sorgulaması yapılabilmektedir. Çevirimiçi patent sorgulama seçeneği sayesinde başvuru süreci oldukça kısaltmaktadır. Aynı zamanda başvuru yapan buluş sahipleri dosya takiplerini de “Patent Araştırma” sayfasından yapabilirler.

Var olan patentli bir ürünün özelliklerini içerisinde barındıran bir buluşun başvurusu yapıldığında, büyük ihtimalle patent kurumu tarafından başvuru kabul edilmeyecektir. Tabi ki buluşun bazı özellikleri diğer buluşlar ile benzerlikler gösterebilir. Fakat burada önemli olan temel ve teknik özelliklerin diğer buluşlarla benzerlik göstermemesidir. Patent ön araştırmasının önemi burada bir daha dikkat çekmektedir.

Patent ön araştırması yapılmadığı takdirde mucidin buluşunu yaptığı ürünün bir benzerinin olması, harcanan zaman ve emeği riske edecektir. Türkiye kanunlara göre koruma altına alınmış patentli bir buluşun üretimini yapmak zaten suç sayılmaktadır. Patentli bir buluşun bir benzerini yaptığınız takdirde cezai bir yaptırım ile karşılaşmanız muhtemeldir.

Patent araştırması yapılırken takip edilmesi gereken bazı veri tabanları vardır. Bunlar;

• Türk Patent Enstitüsü (TPE),
• Avrupa Patent Ofisi (EPO),
• Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı (WİPO),
• ABD Patent Ofisi (USPTO)

Bunlar gibi yerli ve uluslararası kurumların veri tabanlarının kayıtlarında yer alan milyonlarca buluş veya ürün tescil başvurularının dokümanlarına ulaşmak suretiyle incelenir. Bu basamakta inceleme işlemlerinizi takip edebilecek olan vekillerin yorumları önem arz eder. Dolayısıyla yapılacak patent araştırmasının bu konuda uzman vekiller aracılığıyla yapılması daha faydalı olacaktır.