Maliyet Muhasebesi
Maliyet muhasebesi, üretilen bir ürün ya da hizmetin temelde maliyetini oluşturan farklı maliyet tiplerinin; gerçekleşme yerleri, ilgili olduğu ürün ya da hizmet açısından belirlendiği bir mali sistemdir. Bir başka ifadeyle, ürün veya hizmet maliyetinin takip edilebilmesine olanak sağlayan ve bir hesap sistemi içerinde kurgulanan yönteme verilen isimdir. Kurumların ve işletmelerin aşağıdaki ekonomik faktörlere karar verebilmeleri için Maliyet Muhasebesi kritik önem taşımaktadır:
- Kar Oranı Belirleme
- Ürün / Hizmet Maliyetini Gerçek Rakamlarla Belirleyebilme
- Şirketçi Performansı Doğru Değerlendirebilme
- Muhasebe Kayıtlarını Düzgün Biçimde Tutabilme
- Yönetim Raporlamasını Etkin Biçimde Yapabilme
- Yönetimin Alacağı Stratejik Kararlar için Doğru ve Yalın Karar Destek Mekanizması Oluşturabilme
- Mali Boyutun Üretim veya Ticarete Etkisini Doğru Biçimde Saptayabilme
Maliyet Muhasebesi Amaçları
Maliyet muhasebesi bir şirketin içini ilgilendirir. Dolayısıyla, operasyonel anlamda üretilen hizmetin gerçekleştirdiği eylemi en doğru ve etkin şekilde maliyetlendirerek satış için doğru fiyatının ne olması gerektiğinin ve şirketin karlılığının bu üründen ne olması gerektiğini belirleyen en önemli etmenlerden biridir. Maliyet muhasebesinin uygulanmasının en önemli amacı, bir şirkette üretilen ürün veya hizmetin gerçek maliyetini hesaplamaktır.
Şirketler tarafından maliyet yaklaşık olarak tahmin edilebilir ama kesin olarak bilinemez. Bunun içindir ki ; bir şirket için maliyetin anlık olarak belirlenebilmesi çok zor bir konudur. ERP ve MRP gibi teknolojilerin işin içine katılması ve böylece etkin bir kullanım sağlanması gereklidir. Üretilen ürün ve hizmetin fiyatını bilmek satışını belirlememiz konusunda fayda sağlar. Satış fiyatını belirlerken çoğunlukla maliyet hesabı yapılır ama bu hesaplarda yanlışlıklar da meydana gelir. Şirketlerin kendilerine “Hesapladığım kâr oranı gerçekte var mıdır?” sorusunu sorması gerekmektedir. Hesap sorununu çözmek için çok ciddi bir maliyet muhasebesi kurmak gerekmektedir. Bu sayede; kurulan mali sistem maliyetin kontrol altında tutulmasına da yardımcı olur.
Maliyet muhasebesi, gerçekleşen fiili maliyetlerin hesapta belirlenen maliyetler ile karşılaştırılmasıyla gerçek kâr oranını ve gerçek maliyetini belirleyip bu konu hakkında iyileştirmeler yapmayı amaçlamaktadır. Ayrıca, planlamaya da yardımcı olur. Üretimden satış planlamasına kadar olan süreçlerde maliyetlerin doğru hesaplanması, dağıtılması ve uygulanması karşımıza çıkan en önemli konulardan biridir. Maliyet kavramının içinde harcamalar, firmanın sahip olduğu varlığı, demirbaşlar, üretim makineleri, araçlar, elde edilen gelir(hasılat/net satış tutarı) vardır. Bu kavramların en doğru şekilde doğru kalemlere dağıtıldığı ve neticede maliyet muhasebesi kavramıyla beraber de karar vermeye en doğru veriyi sunan sistemin adıdır.
Yönetim Muhasebesi
Yönetim muhasebesi ise maliyet muhasebesini içinde barındıran daha üst bir başlıktır. Bir şirket ilk oluştuğunda muhasebe devletten başlar. bununla beraber devlet, şirketleri kendi başına serbest bir şekilde bırakmaz çünkü yaşaması için vergi alması gerekir. İlaveten devlet, şirket için temel zemini, hukuku, ticaret iklimini oluşturur ve bunu da yapabilmek için büyük oranlardan kazançlar üzerinden dolaylı veya doğrudan vergi salar. Vergileri de hesaplamak için şirketlerin gelir ve giderlerinin ne olduğu bilgilerini devamlı olarak ister. Üstüne üstlük devlet bir veriyi yorumlamak için şirketleri tek bir şablona doğru iter.
Hâlbuki yönetim muhasebesi, devletin şekli zorlamalarından ziyade, çok farklı muhasebe hesap teknikleri istemektedir. Devletin koyduğu standartlarla değil, tamamen kendi içinde kalmak kaydıyla, şirket için yönetimin karar almasını sağlayacak ve stratejik kararlarına veri teşkil etmesini sağlayacak en önemli yapıdır. Gerçekleşen maliyet, gelir, nakit akışı, çeşitli finansal rasyolar, stok devir hızları, asil test oranları gibi konularla alakalı verilerin üretilmesini sağlar. Bu sayede; şirkette alınacak kararların sistematik olarak yürütülmesini, raporlanmasını ve sürdürülebilir biçimde yapılmasını sağlar.
Yönetim Muhasebesi Nedir ?
Yönetim muhasebesi kavramına danışmanlık dilinde yönetim raporlama seti tasarımı hizmeti de denir. Yönetimin anlayacağı ve şirketin stratejik kararlarını yönlendireceği şekliyle; muhasebenin tutulup yönetime iletilme şekline verilen isimdir. Maliyet ve yönetim muhasebesi şirketlerin mali işler ve finans süreçlerini rutin bir süreçten alıp, stratejik bir sürece taşıyan iki temel kavramdır. Eğer bir şirket mali işler ve finans departmanını stratejik bir yapıya büründürmek isterse, kaçınılmaz olarak yapması gereken iki konu aşağıdaki gibidir;
- Maliyet muhasebesi sistemini kurmak ve etkin şekilde uygulamak,
- Yönetim muhasebesi sistemini kurmak ve etkin şekilde devreye sokmak.
Maliyet Muhasebesi ve Yönetim Muhasebesi Sistem Kurulumu
Yukarıdaki iki noktanın, sistemini kurmak, organizasyonunu tasarlamak, süreçlerini tasarlamak, doğru insanları oraya yerleştirmek gibi koşulları bulunmaktadır. Günümüz karmaşık ve hızlı dünyasında maliyet ve yönetim muhasebesi sistemi kurmak ve uygulamak teknoloji olmadan yapılamaz. Verilerin doğru, anlık ve gerçekçi bir şekilde alınabildiği, analiz edilebildiği ve yorumlanabildiği yazılımları ve teknolojileri adapte etmek gerekir. Şirketlerin teknoloji kısmında sıklıkla düştüğü bir hata ise işi dolaylı yoldan yapmaktır. Şirketler; yönetim muhasebesi, maliyet muhasebesi veya benzer süreçleri düzene sokmak için yapmaları gereken ilk hamlenin yazılım almak olduğu yanılgısına düşüyorlar genelde. Üzülerek görüyorum ki; muhasebe veya raporlama yazılımı alıp kurmanın yeterli olduğunu düşünüyorlar.
Hâlbuki yazılımı almak ve kurmak en son adım olmalıdır. Yönetim Muhasebesi alanında ilk adımda yapılması gereken, organizasyon, süreç ve iş akışları sistemini tasarlamaktır. Maliyet muhasebesi, genel mali işler faaliyet modelini ve genel yönetim bilgi akışı modelini tasarlamaktır. Yazılım seçimi, model tasarlandıktan sonra modelin ihtiyaç duyacağı verilerin nasıl kullanacağı, entegre iletileceği ve raporlanıp görselleştirileceğine göre yapılmalıdır. Yazılım satın alınınca yönetim muhasebesi veya maliyet muhasebesi işi kendiliğinden çözülmez. Önemli olan sistem ve faaliyet modelini tasarladıktan sonra uygun entegre olabilecek tek veya farklı yazılımları şirkete kazandırmaktır.