Kurum, faydalı model başvurusunu şeklî şartlara uygunluk bakımından inceler. Şekli inceleme esnasında bazı eksiklikler tespit edilirse, başvuru sahibine eksikliklerin giderilmesi için bildirim yapılır ve eksikliklerin giderilmesi için bildirim tarihinden itibaren 2 ay süre verilir. Eksiklikler bu süre içinde giderilmezse veya Kurum tarafından kabul edilmezse, başvuru reddedilir.
Şekli inceleme sonucunda herhangi bir eksiklik tespit edilmezse ya da bildirilen eksiklikler süresi içinde giderilirse başvuru sahibine şeklî şartlara uygunluk bakımından bir eksikliğinin olmadığı veya eksikliklerin süresi içinde giderildiğine dair bildirim yapılır. Araştırma talebi başvuruyla birlikte yapılmadıysa, bildirim tarihten itibaren iki ay içinde ücretini ödeyerek araştırma talebinde bulunması gerektiği de bildirilir.
Başvuru yayımı, başvuru tarihinden itibaren 18 ay geçtikten sonra gerçekleştirilir. Başvuru sahibi, 18 ay geçmeden başvurunun yayımlanmasını erken yayım talebi ile sağlayabilir. Araştırma raporu başvuru yayımından önce hazır olursa, araştırma raporu başvuru ile birlikte yayımlanır. Araştırma raporu, başvuru yayımından sonra hazır olursa, başvuru yayımından sonra ayrı olarak yayımlanır.
Araştırma raporunun yayımlanmasından itibaren üç ay içinde başvuru sahibi araştırma raporunun içeriğine yazılı olarak itiraz edebilir, üçüncü kişiler görüş bildirebilir.
Yapılan değerlendirme sonucunda faydalı modelin verilebilmesi için değişiklik yapılmasının gerekli olduğu durumda, bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde değişikliklerin yapılması istenir. Değişikliklerin yapılmaması veya yapılan değişikliklerin Kurum tarafından kabul edilmemesi hâlinde başvuru geri çekilmiş sayılır, bu karar başvuru sahibine bildirilir ve Bültende yayımlanır.
Kurum, yaptığı değerlendirme sonucunda faydalı model verilmesine karar verirse bu karar başvuru sahibine bildirilir, karar ve faydalı model Bültende yayımlanır.
Faydalı model verilmesinden sonra 99'uncu maddede belirlenen itiraz usulü işletilemez, sadece mahkemeden hükümsüzlük talep edilebilir.
Faydalı modelin verilmesine ilişkin yayımdan sonra talep edilmesi ve belge düzenleme ücretinin ödenmesi halinde faydalı model belgesi düzenlenerek başvuru sahibine verilir.
Faydalı model belgesi ne demek kısaca bakılırsa, faydalı model belgesi, buluşlar için yasal ayrıcalıklar sağlayan, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından buluşçuya verilen bir belgedir. Faydalı model belgesi verilmesi işlemi, patent verilmesine göre zaman ve maliyet açısından daha uygundur.
Faydalı model koruması almanın kolaylığının ve ucuzluğunun, özellikle ülkenin küçük ve orta ölçekli sanayicileri ve araştırma kurumları tarafından yapılacak icatlar ve bu icatların sanayiye uygulamasının teşvik edici olacağına inanılmasıdır. Faydalı model tescil sürecinde her geçen gün daha fazla faydalı model araştırılmaktadır. Faydalı model, yurtiçinde ve yurtdışında yeni olan ve sanayiye uygulanabilecek buluşların üretim ve satış haklarını tescil ettirmiştir.
Faydalı model kavramı ülkemizde yeni yeni kullanılmaya başlandığı için doğru tanımı herkes tarafından tam olarak anlaşılmayabilir. "Faydalı model nedir ve ne işe yarar?" sorusuna çoğu kişinin verdiği cevaplar ya yüzeyseldir ya da yanlıştır. Faydalı modeller, buluş sahiplerine verilen yasal korumadır ve sanayiye uygulanabilir. Sınai mülkiyet kapsamındaki bu koruma hakkı tüm dünyada yeni buluşlar için geçerlidir.
Faydalı model sınai mülkiyet hakları sağlar
Faydalı model, buluş sahibi için koruma sağlar. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi, Türkiye'de ve yurt dışında sanayilere uygulanabilecek yeni buluşlara sınai mülkiyet hakkı vermektedir.
Faydalı modelin ne olduğu konusunda çok araştırma yapılmasının nedeni, patent tesciline göre elde edilmesinin daha kolay ve maliyetinin daha düşük olmasıdır. Küçük ve orta ölçekli sanayicileri ve araştırma kurumlarını icat etmeye ve yaratmaya teşvik etmek, faydalı modellerin tescil edilmesinin patentlerden daha kolay ve daha ucuz olmasının nedenlerinden biridir.
Yaratıcı olmaya gerek yok
Yöntem ve prosedürlerle elde edilen ürünler, ilaçlar, biyoteknolojik buluşlar, kimyasal ve biyolojik maddeler faydalı model koruması sağlamaz. İnceleme prosedürü yoktur.
Faydalı model tescili taklit tehlikesine karşı koruma sağlar
Faydalı model, sınai mülkiyet hakkı sahibine belirli avantajlar sağlar. Özellikle ticari alanda güç kazanmak ve bunu sürdürmek isteyen firmalar faydalı model tescili ile oldukça ilgilenmektedir. Günümüzde rekabetin yoğunlaşmasıyla şirketlerin taklit edilme riski ortaya çıkmıştır.
Faydalı model tescili ise taklit tehlikesinden korunmanın yollarından biridir. Rakiplerin KOBİ'lerin ürettiği yenilikçi ürün ve yöntemleri taklit etmesini engeller. KOBİ'lerin buluşlarını korumak için faydalı model sertifikalarının kullanılması, ekonomik varlıklarının korunmasını sağlayacaktır.
Faydalı modelin koruma süresi ne kadardır? Uzatılabilir mi?
Faydalı model tescili, patent tescilinden farklı olarak inceleme işlemleri gerektirmez ve patent tesciline göre daha kısa sürede alınabilir. Faydalı model sisteminde araştırma raporlarına dayalı olarak koruma sağlanmaktadır. Faydalı model belgesi, koruma süresi uzatılamayan bir sınai hak olan hak sahibine 10 yıl koruma sağlar.
Faydalı model başvuruları veya sertifikaları mirasçılara devredilebilir, lisans sözleşmesi ile kiralanabilir, miras veya rehin edilebilir. Faydalı model belgesi üzerindeki devir, lisans, miras ve rehin, adres ve mülkiyet değişikliklerinin üçüncü kişiler için geçerli olabilmesi için patent siciline tescil edilmesi gerekir.
Buluşlar ve kreasyonlar temelde iki tür kanunla korunmaktadır. Birincisi patent, ikincisi ise faydalı modeldir. Patent ve faydalı model kavramları kapsam ve işleyiş bakımından farklılık gösterir ve genellikle halk arasında birbirinin yerine kullanılabilir. Faydalı model patent farkı net bir şekilde aşağıdaki gibidir:
- Patent ile faydalı model arasındaki en temel fark, karşılaması gereken standarttır. Patentli bir buluşun yenilik, yaratıcılık ve endüstriyel uygulanabilirlik standartlarını karşılaması gerekirken, faydalı modelin yenilik ve endüstriyel uygulanabilirlik standartlarını karşılaması yeterlidir.
- Patentlerle karşılaştırıldığında faydalı modelin elde edilmesi daha kolay, süresi daha kısa ve maliyeti daha düşüktür, bu nedenle tercih edilir. Bu yöntem küçük ve orta ölçekli işletmeler tarafından tercih edilmekte ve işletmeler üzerinde ekonomik olarak fazla bir baskı oluşturmayacaktır.
- Ancak patent buluşu yapana buluşu 20 yıl süreyle kullanma hakkı verse de faydalı modelin kullanım süresi 10 yıldır. Her iki dosya türünün de koruma süresi uzatılamadığı için en doğru dosyanın elde edilmesi için kullanım süresinin dikkate alınması gerekmektedir.
- Patent tescili buluş sahipleri için avantajlar sağlasa da faydalı model tescili daha basit bir yöntemdir. Ancak belirtmek gerekir ki patent tescili daha kapsamlıdır. Faydalı modellerin inovasyon, endüstriyel uygulanabilirlik ve araştırma raporları açısından patent tescili ile benzerlikleri bulunmaktadır.
- Faydalı model için herhangi bir inceleme ya da araştırma yapılmasına gerek yoktur. Fakat patent için hem inceleme hem de araştırma yapılmak zorunludur. Faydalı model koruması, patent korunmasına kıyasla daha seri işlev görmektedir.
Patentin Tescil Edilebilirlik Kriterleri: Bir buluşun patent tesciline mevzu edilebilmesi için aşağıdaki kriterleri sağlaması gerekir.
- Yenilik: Buluş dünya üstünde daha önce kamuya sunulmamış olmalıdır.
- Tekniğin malum durumunu aşma: Buluş, aynı veya benzer amaca yönelik mevcut ürün ve usullere nazaran ‘ciddi’ bir teknik üstünlüğe haiz olmalı, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzman tarafınca kolayca düşünüp uygulanabilecek bir vasıf taşımamalıdır.
- Sanayiye Uygulanabilirlik: Buluşun sanayinin herhangi bir alanında üretilebilir ya da kullanılabilir özellikte olması gerekmektedir.
Faydalı Modelin Tescil Edilebilirlik Kriterleri: Bir buluşun yararlı model olarak tescil edilebilmesi için ise “Yenilik” ve “sanayiye uygulanabilirlik” kriterlerini taşıması yeterlidir. Görüldüğü suretiyle yararlı modellerde “tekniğin malum durumunu aşma” ölçütü aranmamaktadır.
Buluşun “yeni” ve “sanayiye uygulanabilir” olması kafidir. Peki, patent verilemeyecek konular nedir? Aşağıda sayılanlar “buluş” durumunda olmadıklarından patent tesciline mevzu edilemezler.
- Keşifler, ilmi teoriler, matematik metotları
- Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişik plan, usul ve kurallar
- Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, güzel duyu niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımları
- Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile alakalı teknik yönü bulunmayan usuller
- İnsan ya da hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan, hayvan vücudu ile alakalı teşhis usulleri
Buluş durumunda olsa dahi patent koruması verilemeyecek olanlar;
- Konusu kamu düzenine ya da genel ahlaka aykırı olan buluşlar
- Bitki ya da hayvan türleri ya da mühim seviyede biyolojik esaslara dayanan bitki ya da hayvan yetiştirilmesi usulleri
Bir buluş meydana getiren veya yapma aşamasında olan firmaların yanıtını merak etmiş olduğu bir öteki mühim soru “Faydalı model belgesi iyi mi alınır?” konusudur. Ülkemizde yararlı modelleri de kapsayan sinai iyelik hakları 6769 Sınai Mülkiyet Kanunu ile düzenlenir.
Bu kanuna müsait olarak yararlı model belgesi verme yetkisi Türk Patent ve Marka Kurumu’na verilmiştir. Türk Patent ve Marka Kurumu’na meydana getirilen başvuruları 6769 Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 90. maddesinde belirtilen kriterlere bakılarak değerlendirilir.
Peki, Türk Patent ve Marka Kurumu’na yararlı model başvurusu iyi mi yapılır? Değerlendirme cevabında yararlı model belgesi iyi mi alınır? Yapılan müracaat en önce lüzumlu belgeleri taşıyıp taşımadığına bakılırsa değerlendirilir.
Olumlu olan buluşlar patent siciline kaydedilirken noksan belgeleri bulunan başvurular için 2 ay ek zaman verilir. Daha sonrasında şekli araştırma aşamasına geçilir ve müracaat şekli şartlara bakılarak değerlendirilir.
Şekli şartları elde eden başvurularda bir sonraki hiyerarşi olan inceleme aşamasına geçilirken şartları sağlamayan müracaat sahiplerine eksikleri tamamlamak için yeniden iki aylık zaman verilir.
Faydalı model belgesi verilebilmesi için lüzumlu nitelikler
1) Yenilik: Faydalı model belgesi başvurusuna mevzu olan icat müracaat tarihinden önce, Türkiye arasında ya da dünyada her insanın ulaşabileceği biçimde yazılı olarak ya da bir başka yolla açıklanmış ya da bölgesel ya da ülke çapında kullanılmış ise, yeni değildir. Faydalı model belgesi başvurusu tarihinden önce, bizim ülkemizde yapılmış olan patent yada yararlı model belgesi başvuruları, yararlı model belgesi başvurusu tarihinden sonrasında yayınlanmış olsalar dahi, müracaat mevzusu buluşun yeniliğini ortadan kaldırır.
2) Sanayiye Uygulanabilir Olma: Buluş, ziraat dahil sanayiinin herhangi bir branşında üretilebilir yada kullanılabilir özellikte ise, sanayiye uygulanabilir olduğu kabul edilir.
Faydalı Model araştırma başvurularında, buluş basamağı kriteri aranmamaktadır. Yenilik ve sanayiye uygulanabilirlik kriterlerine haiz olması yeterlidir. Her patent veya yararlı model, ancak müracaat meydana getirilen ülkede koruma sağlar. Başka ülkelerde de koruma isteniyorsa koruma istenen ülkelere de müracaat yapılması gerekmektedir.
Patent faydalı model sorgulama ve faydalı ürün patenti başvuruları, şekilsel inceleme, ilan, belge gibi olup, işlem dönemi yaklaşık 1-2 yıldır. Başvuru tarihinden itibaren haklarınız başlamakta, belge katılımı durumunda müracaat tarihinden itibaren geçerli olan bir koruma verilmektedir.
Faydalı Model Başvurusu İçin Gerekli Evraklar
Faydalı model başvurusunda gerekli olanlar aşağıdaki sıralandığı şekildedir;
- Başvuru formu
- Başvuru ücreti dekontu
- Tarifname
- İstemler
- Özet
- Resimler (varsa)
Patent Başvurusu ve Faydalı Model Başvurusu Arasında Dönüşüm Nasıl Olmaktadır? Süreç Nasıl İşlemektedir?
Patent başvurusu faydalı model başvurusuna ve faydalı model başvurusu da patent başvurusuna dönüştürülebilir.
Patent başvurusunu faydalı model başvurusuna dönüştürme talebi, işlemleri devam eden patent başvurusu için en geç, inceleme süresince yapılan son bildirime cevap verme süresi olan üç aylık sürenin bitimine kadar yapılır. Bu işlem için patent başvurusunun faydalı model başvurusuna dönüşüm formu doldurulur, kurumun bildirim tarihinden itibaren bir ay içinde araştırma talebi yapılır, araştırma ücreti ödenir ve değişiklik yapılmışsa tarifname takımı sayfaları iletilir. Belirtilen süre içinde şartların yerine getirilmemesi halinde, dönüştürme talebi yapılmamış sayılır ve başvuru, patent başvurusu olarak işlem görmeye devam eder.
Faydalı model başvurusunu patent başvurusuna dönüştürme talebi, işlemleri devam eden faydalı model başvurusu için en geç araştırma raporunun bildirim tarihinden itibaren üç aylık sürenin bitimine kadar yapılabilir. Bu işlem için faydalı model başvurusunun patent başvurusuna dönüşüm formu doldurulur, kurumun bildirim tarihinden itibaren bir ay içinde araştırma talebi yapılır, araştırma ücreti ödenir ve değişiklik yapılmışsa tarifname takımı sayfaları iletilir. Söz konusu süre içinde gerekliliklerin yerine getirilmesi halinde dönüşüm talebi kabul edilir ve dönüşümün kabul edildiği tarih itibarıyla başvuru için patent verilmesiyle ilgili hükümler uygulanır.
Dönüştürme talebinin onaylanmasından sonra Bültende değiştirme ile ilgili yayın yapılır.
Dönüştürmeden sonra önceki başvurunun rüçhan hakkı ve başvuru tarihi aynı kalır.