İlk kez ülkemizde Tasarım Merkezi konsepti; 2016 yılında T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın açıklamış olduğu Ar-Ge Reform Paketi ile teşvik ekosistemine girmiş oldu. Başta otomotiv ve beyaz eşya sanayi olmak üzere, ülkemiz ekonomisine önemli ölçüde katkı sağlayan üretici firmaların talebi üzerine, 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’ da Tasarım Merkezleri de yerini aldı ve Ar-Ge Merkezlerinin yararlandığı desteklerden yararlanmaya başladı.
Peki nedir Tasarım Merkezi?
Bakanlık Tasarım Merkezini, Tasarım projelerini gerçekleştirmek üzere kurulan, organizasyon yapısı içinde ayrı bir birim seklinde örgütlenmiş̧, yurt içinde tasarım faaliyetlerinde bulunan ve en az 10 tam zaman eşdeğer tasarım personeli istihdam eden, yeterli tasarım birikimi ve yeteneği olan birimler olarak tanımlamıştır. Kısaca bu tanımdan da anlaşılacağı üzere:
- Tasarım projesi yapabilen ve bu konuda uzmanlığı, tecrübesi ve yeteneği olan,
- Tasarım faaliyetleri için ayrı bir alan ayırabilen,
- Bünyesinde en az 10 tam zamanlı tasarım personeli bulunan,
firmalar Tasarım Merkezi olmaya hak kazanabileceklerdi.
Ürünlerinde fark yaratmak isteyen üreticilerin her zaman önem verdiği tasarım projeleri ve faaliyetleri, Ar-Ge ve Ür-Ge çalışmalarının olmazsa olmazıdır ve bu konuda uzmanlaşan firmalar tasarım projesi kavramını çok iyi bilmektedirler. Ancak T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, kavram kargaşasına yol açmaması için Tasarım Projesini:
- Katma değer sağlayacak,
- Rekabet avantajı yaratma potansiyelini haiz,
- Ürün veya ürünlerin işlevselliğini artırmayı hedefleyen,
- Geliştirme, iyileştirme ve farklılaştırmaya yönelik,
yenilikçi faaliyetlerin tümü olarak tanımlamıştır.
Bakanlık Tasarım Projesini yukarıdaki gibi tanımlamış olsa da, projenin rutin tasarım işlerinden ayrılması için aşağıda listelenen süreçleri de içermesi gerektiği görüşündeyiz:
- Tasarım faaliyetinin bir problemi çözmek için yapılması,
- Problemin tanımlanması ve benimsenmesi,
- İlerlemek için problem hakkında mümkün olduğunca çok veri toplanması,
- Yaratıcı çözümler sunması,
- Uygulanabilir olması.
Buraya kadar anlatılanlar sonrasında Tasarım Merkezi Belgesinin sadece tasarım çalışmaları yapan sanayi firmalarına verildiği sonucuna ulaşabilirsiniz. Her ne kadar konseptin geliştirilme amacı bu olsa da endüstriyel tasarım firmalarına ek olarak, yaratıcı tasarım yapan; yan sanayi, kalıp tasarım ve imalatı, mühendislik, otomasyon, film prodüksiyon ve animasyon, reklamcılık, tekstil ve hazır giyim, moda, mimarlık, inşaat ve taahhüt, medya ve iletişim, sahne sanatları ve benzeri sektörlerde faaliyet gösteren firmalar da Tasarım Merkezi Belgesi alabilmektedirler.
Kimler tasarım personeli olabilir?
Tasarım Projesinin yanında Tasarım Merkezi Belgesi almak isteyen firmaların sağlaması gereken bir diğer husus ise belli bir sayının üstünde tasarım personelini, tasarım projelerinde çalıştırmaktır. Firmanızda kendini çok iyi yetiştirmiş, yaratıcı ve kabiliyetli tasarımcılarınız olsa bile, Tasarım Merkezi Belgesi alabilmek ve desteklerden yararlanabilmek için bu kişilerin, üniversitelerin mühendislik ve tasarım bölümlerini ve/veya tasarım ile ilgili bölümlerde ön lisans veya meslek lisesi eğitimini almış olması gerekmektedir.
Tasarım Merkezi olarak elde edilecek teşvikler nelerdir?
Yazıda anlatmış olduğumuz şartları sağlamak ve tasarım yetkinliğinizi başvuru formunda detaylı bir şekilde anlatmak koşuluyla -ek olarak biraz sabır ve sebatla- Tasarım Merkezi Belgesi alma sürecinin sizi çok fazla yormayacağını belirtmek isteriz. Ancak belgenin sürekliliğini sağlamak için süreci ciddiye alarak yürütmeniz gerektiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Peki, bu emek, karşılığını verecek mi? Burada Tasarım Merkezi Belgesi ile 5746 sayılı kanunun tarafından Ar-Merkezleri ve Ar-Ge çalışması yapan firmalara verilen tüm vergisel avantajlardan yararlanabileceğinizi belirtmek isteriz. Bu avantajlar:
- Tasarım İndirimi: Tasarım faaliyetleri sonucunda oluşan harcamaların tamamı kurum kazancının tespitinde ikinci defa indirim konusu yapılır. Gelir Vergisi
- Stopaj Teşviki: Doktoralı ve temel bilimler konusunda Yüksek Lisans derecesine sahip personeller için %95, yüksek lisans veya temel bilimlerde lisans mezunu personel için %90, diğer personeller için %80 Gelir Vergisi stopajı, personellerin Ar-Ge faaliyetlerinde ayırdıkları süre oranında istisna edilir.
- Sigorta Prim Desteği: Kanun kapsamında çalışan araştırmacı, yazılımcı ve Ar-Ge personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri üzerinden hesaplanan Sigorta Primi
- İşveren Hissesinin %50’si teşvik kapsamındadır.
- Damga Vergisi İstisnası: Bu kanun kapsamında çalışan araştırmacı, yazılımcı ve Ar-Ge personelinin Ar-Ge faaliyetlerine ayırdıkları süre oranı üzerinden hesaplanan
- Damga Vergisinin tamamı teşvik kapsamındadır.
- Gümrük Vergisi Teşviki: Tasarım projeleri ile ilgili araştırmalarda kullanılmak üzere ithal edilen eşya, gümrük vergisi ve her türlü fondan, bu kapsamda düzenlenen kâğıtlar ve yapılan işlemler damga vergisi ve harçtan müstesnadır.
Bakanlık tarafından yayınlanan son verilerde, iki sene gibi kısa bir sürede 250’ ye yakın firmanın tasarım merkezi belgesi almış olduğunu görmekteyiz. Açıklanan stratejiler doğrultusunda ise 2019 yılında 150 firmanın daha belge alacağını düşünmekteyiz. Mevcutta yenilikçi tasarım faaliyetleri yürüten veya ürünlerinin rekabet avantajını artırmak için tasarım gücünü geliştirmek isteyen, aynı zamanda da nitelikli tasarım çalışmaların faydalarına ek olarak vergisel avantajlar sağlamak isteyen firmaların, ivedilikle kollarını sıvamalarını ve Tasarım Merkezi Belgesi başvurularını yapmalarını tavsiye ederiz.